Trong căn bếp quen thuộc mỗi ngày, đôi khi chính những thói quen tưởng chừng vô hại lại tiềm ẩn nguy cơ gây cháy nổ hoặc ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Từ việc bảo quản thực phẩm không đúng cách, sử dụng thiết bị như bếp gas, bếp điện thiếu an toàn... đến những thao tác nhỏ trong quá trình nấu nướng đều có thể trở thành mối đe dọa nếu không được chú ý.

Hãy cùng MoriCare chỉ ra 6 lỗi sai phổ biến trong nhà bếp mà bạn cần tránh để bảo vệ an toàn cho gia đình.

1. Để bột mì gần bếp gas - Nguy cơ cháy nổ tiềm ẩn

Ít ai ngờ rằng bột mì – một nguyên liệu quen thuộc trong nhà bếp lại có thể trở thành tác nhân gây cháy nổ nếu được bảo quản không đúng cách. Trên thực tế, bột mì có thể dễ dàng bắt lửa trong môi trường khô, kín gió và đặc biệt là khi ở gần nguồn nhiệt cao như bếp gas, lò nướng hay bếp điện.

1.1. Vì sao bột mì dễ cháy?

Bột mì là loại bột mịn, nhẹ và có khả năng phân tán trong không khí thành bụi mịn. Khi bay lơ lửng trong không khí, các hạt bột này tạo thành một hỗn hợp dễ bắt lửa – tương tự như bụi gỗ hoặc bụi kim loại. Chỉ cần một tia lửa nhỏ từ bếp gas hoặc một tia nhiệt cao cũng có thể kích hoạt hiện tượng cháy bụi bột mì, gây bốc cháy đột ngột và lan nhanh trong không gian bếp kín.

Hình ảnh minh họa

1.2. Nguy cơ thực tế có thể xảy ra

- Lửa bén từ bếp gas có thể khiến bột mì bén lửa, gây cháy cục bộ hoặc lan rộng nếu không xử lý kịp thời.

- Cháy bụi bột mì trong không khí không chỉ tạo ngọn lửa mà còn có thể tạo sức ép, khiến các vật thể gần đó bị ảnh hưởng – gây nổ nhẹ hoặc phóng tia lửa xa hơn.

- Trong một số tình huống hiếm gặp, nếu lượng bột mì lớn được khuấy động gần bếp, nguy cơ xảy ra cháy bụi (dust explosion) là hoàn toàn có thể.

1.3. Giải pháp an toàn

- Không để bột mì gần bếp gas, bếp điện, hoặc các thiết bị sinh nhiệt.

- Bảo quản bột mì trong hộp kín có nắp đậy, ưu tiên cất trong tủ kín hoặc khu vực thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp.

- Sau khi sử dụng, hãy vệ sinh sạch sẽ khu vực chế biến để tránh lượng bụi bột còn sót lại trong không khí hay bám trên bề mặt bếp.

Lưu ý: Đây không chỉ là nguyên tắc dành cho các cơ sở sản xuất bánh, nhà hàng mà còn cực kỳ quan trọng trong căn bếp gia đình. Đừng để một nguyên liệu tưởng chừng vô hại lại trở thành mối nguy cho tổ ấm của bạn.

2. Chiên thực phẩm đông lạnh trực tiếp dễ gây bỏng nguy hiểm

Nhiều người có thói quen cho thực phẩm đông lạnh trực tiếp vào chảo dầu đang sôi để tiết kiệm thời gian. Tuy nhiên, hành động tưởng như đơn giản này lại tiềm ẩn nguy cơ gây bỏng nghiêm trọng và làm giảm chất lượng món ăn.

2.1. Vì sao thực phẩm đông lạnh lại nguy hiểm khi chiên?

Thực phẩm khi vừa lấy từ ngăn đá ra thường chứa nhiều đá hoặc nước ngưng tụ trên bề mặt. Khi cho vào chảo dầu đang nóng, nước gặp nhiệt độ cao lập tức bay hơi, tạo ra áp suất đẩy mạnh khiến dầu sôi sùng sục và bắn tung tóe ra ngoài. Hiện tượng này không chỉ khiến bếp trở nên bẩn, khó vệ sinh mà còn có thể:

- Gây bỏng nghiêm trọng nếu dầu bắn trúng tay, mặt hoặc các vùng da hở.

- Làm cháy dầu nếu lửa bén vào phần dầu bắn ra ngoài.

- Làm thực phẩm bị chín không đều, mềm nhũn, không giòn như mong đợi.

2.2. Những tai nạn thường gặp

- Dầu ăn văng trúng mặt hoặc tay trong lúc đứng gần bếp.

- Thức ăn trượt ra khỏi chảo do dầu bắn mạnh, gây nguy hiểm cho người xung quanh.

- Nhiệt độ dầu quá cao kết hợp với nước đá từ thực phẩm có thể làm dầu bùng lên, gây cháy cục bộ.

Hình ảnh minh họa

2.3. Giải pháp an toàn khi chiên thực phẩm đông lạnh

- Rã đông hoàn toàn thực phẩm trước khi chiên: Bạn có thể rã đông bằng cách để trong ngăn mát tủ lạnh, dùng lò vi sóng, hoặc ngâm trong nước lạnh (có bọc kín).

- Thấm khô bề mặt thực phẩm bằng khăn giấy hoặc khăn sạch để loại bỏ nước đọng.

- Chiên ở nhiệt độ vừa phải, tránh làm dầu quá sôi để hạn chế dầu bắn mạnh.

- Đứng cách xa chảo dầu một khoảng an toàn khi mới cho thực phẩm vào chảo và nên dùng kẹp gắp để tránh tiếp xúc gần.

Lưu ý: Việc chiên rán an toàn không chỉ bảo vệ bạn khỏi bỏng mà còn giúp món ăn giòn ngon hơn, đẹp mắt hơn và giữ trọn hương vị. Một vài phút chuẩn bị kỹ lưỡng sẽ giúp bạn tránh được rủi ro đáng tiếc và mang lại trải nghiệm nấu nướng dễ chịu hơn mỗi ngày.

3. Dùng nồi áp suất để nấu các loại đậu - Nguy cơ tắc van xả áp

Nồi áp suất là trợ thủ đắc lực trong căn bếp hiện đại, giúp rút ngắn thời gian nấu ăn đáng kể. Tuy nhiên, không phải món nào cũng phù hợp để nấu bằng thiết bị này – đặc biệt là các loại đậu như đậu xanh, đậu đỏ, đậu đen... Việc sử dụng nồi áp suất để nấu đậu tiềm ẩn nhiều rủi ro, đặc biệt là nguy cơ tắc van xả áp và phát nổ nếu không được sử dụng đúng cách.

3.1. Vì sao không nên dùng nồi áp suất để nấu đậu?

Khi đun sôi, các loại đậu thường tạo ra nhiều bọt khí và lớp bọt dày trên bề mặt nước. Lớp bọt này có thể bị hút vào van xả áp – bộ phận giúp giải phóng áp suất dư thừa bên trong nồi. Khi van bị tắc:

- Áp suất trong nồi không được thoát ra ngoài đúng cách, gây ra nguy cơ nổ nồi hoặc tràn thực phẩm nóng ra ngoài khi mở nắp.

- Hơi nước và bọt đậu bị đẩy lên bất ngờ khi mở van có thể gây bỏng hoặc làm hỏng thiết bị bếp xung quanh.

- Van xả áp bị nghẹt sau nhiều lần sử dụng sai cách có thể làm giảm tuổi thọ của nồi và ảnh hưởng đến độ an toàn trong những lần dùng tiếp theo.

Hình ảnh minh họa

3.2. Những tình huống rủi ro phổ biến

- Nồi xì hơi bất thường, bọt trào ra từ van.

- Van xả áp không hoạt động, khiến người dùng không thể mở nắp dù đã tắt bếp.

- Mở nắp khi áp suất chưa xả hết, dẫn đến phun trào nước nóng gây bỏng nghiêm trọng.

3.3. Giải pháp an toàn khi nấu đậu

- Hạn chế dùng nồi áp suất để nấu đậu, đặc biệt là với lượng lớn. Thay vào đó, hãy dùng nồi thường hoặc nồi nấu chậm để kiểm soát tốt quá trình sôi và bọt khí.

- Nếu buộc phải dùng nồi áp suất, hãy:

   + Ngâm đậu kỹ từ 6–8 tiếng trước khi nấu để làm mềm và giảm lượng bọt.

   + Không đổ nước quá vạch cho phép – chỉ nên cho nước chiếm ½ đến ⅔ dung tích nồi.

   + Theo dõi kỹ quá trình nấu và xả áp từ từ, không mở nắp ngay sau khi tắt bếp.

Lưu ý: Đừng vì tiết kiệm vài phút mà đánh đổi sự an toàn trong căn bếp. Mỗi thiết bị đều có “giới hạn an toàn” riêng, và hiểu đúng – dùng đúng là cách bảo vệ bản thân và những người thân yêu tốt nhất.

4. Xịt thuốc diệt côn trùng gần bếp gas

Trong căn bếp – nơi thường xuyên có rác hữu cơ, mùi thực phẩm và độ ẩm cao – côn trùng như gián, kiến, muỗi rất dễ xuất hiện. Để xử lý nhanh, nhiều người chọn cách xịt thuốc diệt côn trùng trực tiếp quanh khu vực nấu nướng mà không ngờ hành động này có thể gây cháy nổ nghiêm trọng nếu không cẩn trọng.

4.1. Vì sao thuốc diệt côn trùng có thể gây cháy?

Phần lớn các loại thuốc diệt côn trùng dạng xịt đều chứa các chất dễ bay hơi, dễ bắt lửa, chẳng hạn như propane, butane hoặc isobutane – đây là những loại khí hóa lỏng thường được dùng làm chất đẩy trong bình xịt. Khi sử dụng gần khu vực đang có lửa như bếp gas, bếp nướng, hoặc các thiết bị điện tỏa nhiệt:

- Hơi gas từ thuốc xịt dễ bốc cháy nếu gặp lửa trực tiếp hoặc tia lửa điện.

- Khí tồn đọng trong không khí có thể tạo hỗn hợp cháy, bùng lên khi có tia lửa hoặc nhiệt độ cao.

- Việc sử dụng trong không gian kín, không thông gió còn làm tăng nồng độ khí dễ cháy, khiến nguy cơ cháy nổ càng cao hơn.

4.2. Các nguy cơ dễ gặp khi sử dụng sai cách

- Bình xịt bắt lửa, gây cháy ngược vào tay hoặc mặt.

- Cháy lan ra các vật dụng dễ bắt lửa như rèm, khăn, thớt gỗ.

- Gây ngộ độc hô hấp nếu thuốc xịt vướng vào thực phẩm hoặc hít phải trong lúc đang nấu nướng.

4.3. Hướng dẫn sử dụng thuốc diệt côn trùng an toàn

- Tuyệt đối không sử dụng thuốc xịt gần bếp đang bật, lò vi sóng, nồi cơm điện hoặc các thiết bị đang hoạt động.

- Tắt hoàn toàn bếp gas và quạt hút mùi nếu cần xịt thuốc trong khu vực bếp. Sau đó mở cửa cho thông thoáng từ 15–30 phút trước khi nấu nướng trở lại.

- Ưu tiên sử dụng thuốc diệt côn trùng vào ban đêm hoặc khi bếp không sử dụng, để giảm thiểu tiếp xúc giữa thuốc và thực phẩm.

- Bảo quản bình xịt ở nơi mát, tránh ánh nắng trực tiếp, tuyệt đối không để gần bếp gas, lò nướng hoặc những nơi có nguy cơ phát nhiệt.

Lưu ý: An toàn bếp không chỉ nằm ở cách nấu nướng mà còn trong cả thói quen xử lý côn trùng và bảo quản vật dụng. Một chút chủ quan có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe và tài sản gia đình.

5. Để dầu ăn gần bếp gây giảm chất lượng dầu và nguy cơ cháy nổ

Trong nhiều căn bếp, dầu ăn thường được đặt ngay bên cạnh bếp gas hoặc khu vực nấu nướng để tiện sử dụng. Tuy nhiên, việc đặt dầu ăn quá gần nguồn nhiệt có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng dầu và an toàn sức khỏe của cả gia đình.

5.1. Vì sao để dầu ăn gần bếp lại nguy hiểm?

Khi đặt dầu ăn – đặc biệt là các loại dầu thực vật đóng chai nhựa – gần bếp gas, bếp điện hoặc lò nướng, chai dầu dễ bị nhiệt độ cao tác động trong thời gian dài. Điều này dẫn đến nhiều rủi ro tiềm ẩn:

- Oxy hóa dầu ăn: Nhiệt độ cao khiến dầu bị biến đổi cấu trúc, sinh ra các gốc tự do có hại, làm giảm giá trị dinh dưỡng và gây hại cho sức khỏe nếu sử dụng lâu dài.

- Giải phóng chất độc từ bao bì nhựa: Nhiều loại chai đựng dầu được làm từ nhựa PET hoặc HDPE. Khi tiếp xúc với nhiệt độ cao, nhựa có thể giải phóng chất độc như BPA – một chất liên quan đến rối loạn nội tiết và ung thư.

- Nguy cơ cháy nổ: Trong trường hợp dầu bị rò rỉ hoặc vô tình bị đổ gần ngọn lửa, rất dễ gây cháy lan nếu không xử lý kịp thời.

Hình ảnh minh họa

5.2. Những hệ lụy khó lường nếu bảo quản sai cách

- Dầu nhanh bị hôi, đục màu, kém chất lượng – ảnh hưởng đến mùi vị món ăn.

- Gây đau bụng, rối loạn tiêu hóa hoặc tích tụ độc tố trong cơ thể khi dùng dầu đã hỏng.

- Tăng nguy cơ hỏa hoạn trong không gian bếp chật hẹp.

5.3. Giải pháp bảo quản dầu ăn an toàn và đúng cách

- Bảo quản dầu ăn ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và cách xa nguồn nhiệt ít nhất 1 mét.

- Đậy kín nắp chai sau khi sử dụng, tránh tiếp xúc với không khí để hạn chế oxy hóa.

- Nếu có thể, hãy sử dụng chai thủy tinh tối màu để bảo quản dầu tốt hơn, đặc biệt với các loại dầu cao cấp như dầu ô liu, dầu mè nguyên chất.

- Không tái sử dụng dầu nhiều lần, đặc biệt là dầu đã bốc khói, đổi màu hoặc có mùi lạ.

Lưu ý: Một chai dầu tưởng chừng vô hại nếu để sai vị trí cũng có thể trở thành mối đe dọa cho cả sức khỏe và an toàn. Việc bảo quản đúng không chỉ giúp giữ trọn dinh dưỡng trong từng giọt dầu mà còn bảo vệ căn bếp khỏi những nguy cơ tiềm ẩn.

6. Tái sử dụng dầu ăn làm tăng nguy cơ bệnh tim mạch

Thói quen tái sử dụng dầu ăn sau mỗi lần chiên rán vẫn còn khá phổ biến trong nhiều gia đình Việt, với suy nghĩ rằng “tiết kiệm” và “dầu còn trong, chưa bị khét thì vẫn dùng được”. Tuy nhiên, đây lại là một trong những nguy cơ sức khỏe thầm lặng dễ bị bỏ qua – có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, ung thư và các vấn đề về tiêu hóa.

6.1. Điều gì xảy ra khi dầu ăn được dùng lại nhiều lần?

Mỗi lần dầu được đun nóng ở nhiệt độ cao (đặc biệt khi chiên rán), phản ứng oxi hóa và nhiệt phân xảy ra, tạo ra các chất độc hại như:

- Axit béo trans: Loại chất béo xấu làm tăng cholesterol xấu (LDL), giảm cholesterol tốt (HDL), từ đó tăng nguy cơ xơ vữa động mạch, đột quỵ và bệnh tim.

- Aldehyde và hợp chất oxy hóa: Là sản phẩm phân hủy của dầu ở nhiệt độ cao, chúng có khả năng gây tổn thương tế bào, biến đổi ADN, dẫn đến nguy cơ ung thư.

- Acrylamide: Một chất có thể hình thành trong thực phẩm chiên cháy ở nhiệt độ cao, được WHO xếp vào nhóm “có khả năng gây ung thư ở người”.

Hình ảnh minh họa

6.2. Dấu hiệu dầu đã bị hỏng không nên tái sử dụng

- Dầu đổi màu sẫm, có mùi hôi, khét hoặc khét nhẹ.

- Xuất hiện nhiều cặn đen dưới đáy nồi hoặc nổi lơ lửng.

- Dầu đặc lại hoặc tạo lớp màng khi nguội.

6.3. Hậu quả của việc dùng dầu hỏng kéo dài

- Tích tụ độc tố trong cơ thể, ảnh hưởng đến gan, thận và hệ tiêu hóa.

- Gây rối loạn nội tiết, mệt mỏi, dễ dị ứng, tăng cân mất kiểm soát.

- Tăng nguy cơ mắc các bệnh mạn tính như tiểu đường, cao huyết áp và ung thư.

6.4. Giải pháp an toàn cho bữa ăn lành mạnh

- Hạn chế tối đa việc tái sử dụng dầu ăn, đặc biệt là sau khi đã chiên ở nhiệt độ cao hoặc dùng để chiên thực phẩm tẩm bột, nhiều gia vị.

- Chỉ sử dụng dầu tối đa 1–2 lần, trong điều kiện bảo quản sạch sẽ, không lẫn cặn cháy, và phải lọc kỹ dầu trước khi dùng lại.

- Ưu tiên dầu mới cho các món chiên rán – vừa giúp món ăn thơm ngon, giòn hơn, vừa đảm bảo sức khỏe.

- Nếu muốn tiết kiệm chi phí, bạn có thể chọn các loại dầu có điểm bốc khói cao như dầu hạt cải, dầu đậu nành hoặc dầu hướng dương tinh luyện – giúp hạn chế biến chất khi chiên.

Lưu ý: Không có gì quý hơn sức khỏe. Một thìa dầu cũ tưởng chừng không đáng kể, nhưng dùng lâu dài có thể là “ngòi nổ âm thầm” cho những bệnh lý nghiêm trọng. Hãy bắt đầu từ việc thay dầu mới mỗi ngày, vì mỗi giọt dầu sạch là một bước tiến tới bữa ăn an toàn.

7. An toàn nhà bếp bắt đầu từ những thói quen nhỏ

Một căn bếp không chỉ là nơi tạo ra những bữa ăn ngon mà còn là trái tim của tổ ấm, nơi giữ gìn sức khỏe và an toàn cho cả gia đình. Tuy nhiên, chỉ một vài thói quen sai lầm tưởng chừng nhỏ nhặt cũng có thể tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ, ngộ độc thực phẩm hoặc các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng về lâu dài.

Việc thay đổi không cần phải quá lớn lao – đôi khi chỉ cần cất lại chai dầu đúng nơi, lau khô thực phẩm trước khi chiên, hoặc không tái sử dụng dầu quá nhiều lần... là bạn đã góp phần giữ cho căn bếp an toàn và sạch sẽ hơn mỗi ngày.